Najsłynniejsze zamki znajdują się na północy Małopolski, na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, nazywane Orle Gniazda, ponieważ wznoszono je na trudno dostępnych skałach, niczym gniazda orłów. Z nimi też związanych jest najwięcej legend wyjaśniających ich nazwy, wiążących zamek z jakąś pobliską osobliwością przyrodniczą czy po prostu ubarwiających jego historię.
Kraków – Wawel
Najpiękniejszy zamek historyczny w Polsce. To miejsce, które jak żadne inne zapisało się w rozwoju państwa polskiego i jego kultury. Tu koronowano niemal wszystkich królów Polski, tu też ich pochowano (a obok nich wielu najwybitniejszych Polaków). Tu również znajdują się niezwykle bogate zbiory muzealne. Początki majestatycznej katedry sięgają XI w. Dziś nosi ona cechy wielu stylów, a otacza ją wieniec 18 kaplic. Będąc na Wawelu, nie można też ominąć Smoczej Jamy, czyli jaskini pod wzgórzem zamkowym, w której co prawda nie ma już smoka, ale pozostał czar słynnej legendy.
Niepołomice
Wzniesiony w XIV w. przez króla Kazimierza Wielkiego, rozbudowany w następnych dwóch stuleciach do postaci renesansowej rezydencji, służył królewskiemu dworowi jako zamek myśliwski. Odrestaurowany, jest obecnie siedzibą Muzeum Niepołomickiego.
Wieliczka
Stojący w pobliżu kopalni w Wieliczce zamek, zwany żupnym lub solnym, wzniesiono w XIV w. dla urzędnika królewskiego nadzorującego eksploatację złóż soli. W zamku mieści się Muzeum Żup Krakowskich. W 2013 r. zamek został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Pieskowa Skała
Zamek w Pieskowej Skale wzniesiono w XIV w. Obecną postać renesansowej rezydencji przybrał na skutek XVI-wiecznej przebudowy oraz przeprowadzonej 100 lat później rozbudowy fortyfikacji. Wewnątrz znajduje się muzeum, oddział Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Zamek wznosi się na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego
Korzkiew
.XIV-wieczna warownia rycerska. W czasie potopu szwedzkiego (1655–60) zamek został całkowicie zniszczony. Obecnie ruiny pieczołowicie odbudowano. Na terenie zamku odbywają się pokazy walk rycerskich i wydarzenia kulturalne.
Ojców
Górujące nad doliną Prądnika ruiny zamku w Ojcowie to pozostałości warowni wzniesionej w XIV w. przez króla Kazimierza Wielkiego. Dziś w Ojcowie zobaczymy resztki murów, bramę wjazdową (nad którą mieści się małe muzeum) i zrekonstruowaną wieżę.
Rabsztyn
Na wysokiej wapiennej skale wznoszą się malownicze ruiny zamku Rabsztyn z przełomu XIII i XIV w. Zamek rozbudowano w XV w., a na przełomie XVI i XVII w. powstał renesansowy pałac. Zamek został spalony podczas Potopu. W zamku znajduje się ekspozycja poświęcona jego historii.
Oświęcim
Zamek Książąt Oświęcimskich – średniowieczna warownia będąca symbolem długiej historii miasta. Obecnie w zamku znajduje się Muzeum Zamek w Oświęcimiu.
Dębno
Zamek w podtarnowskim Dębnie, wzniesiony w XV w., do naszych czasów dotrwał w niemal niezmienionym kształcie i doskonałym stanie.
Sucha Beskidzka
Zamek, zwany „Małym Wawelem”, powstał w latach 1554–80. Na początku XVII w. przekształcono go w renesansową rezydencję magnacką. Obecnie w zamku działają: Muzeum Miejskie Suchej Beskidzkiej, Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii oraz hotel i restauracja.
Nowy Wiśnicz
Zamek wybudowano już w XIV w. w stylu gotyckim, a później przebudowano w stylu renesansowym i barokowym. W pobliżu zamku, w drewnianym dworku Koryznówka z XIX w., znajduje się muzeum Jana Matejki.
Czchów
Zbudowany przez Kazimierza Wielkiego zamek w Czchowie był siedzibą komory celnej, a także warownią strzegącą biegnącego poniżej traktu handlowego na Węgry. Do dziś zachowała się górująca nad doliną Dunajca wieża zamku, świetny punkt widokowy.
Czorsztyn i Niedzica
Oddzielone od siebie taflą Jeziora Czorsztyńskiego zamki to dwie dawne nadgraniczne strażnice. Polski Czorsztyn, niegdyś siedziba starostów królewskich, w XVIII w. popadł w ruinę, podczas gdy węgierski zamek w Niedzicy aż do połowy XX w. pozostawał w rękach prywatnych i zachował się w doskonałym stanie. Po Jeziorze Czorsztyńskim pomiędzy zamkami kursują statki i gondole turystyczne.
Wygiełzów
Ruiny zamku Lipowiec na Górze Zamkowej to dawna własność biskupów krakowskich. Zamek powstał w XII w. i służył jako więzienie o podwyższonym rygorze. Warto odwiedzić to miejsce, gdyż stanowi świetny punkt widokowy na okolice Zatora i Oświęcimia, a przy dobrej pogodzie dostrzec można także Beskidy.
